کشیدن دندان برای ارتودنسی لازم است یا خیر؟
این سؤال یکی از رایجترین دغدغههایی است که بیماران هنگام مراجعه به ارتودنتیست با آن روبرو میشوند. آیا واقعا لازم است برای مرتب شدن دندانها، دندان سالمی از فک خارج شود؟
این ابهام اغلب با ترس از کشیده شدن دندان و عوارض احتمالی آن همراه میشود. در این مقاله از مطب زیبایی، میخواهیم این موضوع مهم را از زاویهای تخصصی و کاربردی بررسی کرده و بگوییم در چه شرایطی کشیدن دندان برای ارتودنسی ضروری میشود، چطور این تصمیم گرفته میشود و آیا واقعا اینکار بر نتیجه نهایی تاثیرگذار خواهد بود یا خیر؟
با ما همراه باشید تا پاسخ تمام این سؤالها را گامبهگام دریافت کنید.
چرا گاهی در ارتودنسی نیاز به کشیدن دندان است؟
وقتی فضای کافی در قوس فکی وجود ندارد، چه به دلیل کوچک بودن فک، چه افزایش اندازه دندانها یا شلوغی شدید، بسیاری از ارتودنتیستها تصمیم به کشیدن دندان برای ارتودنسی میروند.
این تصمیم با هدف دستیابی به فضای لازم جهت حرکت صحیح بریسها اتخاذ میشود، که میتواند مدت درمان را کاهش و نتیجه را رضایت بخشتر کند .
در موارد ناهنجاریهایی مانند اوربایت یا آندربایت همین مشکل فضا وجود دارد؛ طوری که فک بالا یا پایین نمیتواند جایگاه درست خود را پیدا کند و حرکت دندانها بدون کشیدن امکانپذیر نیست.
همچنین اگر دندان نهفته وجود داشته باشد، بهویژه دندان عقل یا دندان نیش، کشیدن آن میتواند خطر آسیب به دندانهای مجاور یا عفونت را کاهش دهد. البته ارتودنسی دندان نهفته با روشهای خاص خود، امکان پذیر است.
چه معیارهایی تصمیمگیری درباره کشیدن را تعیین میکند؟
تشخیص نیاز یا عدم نیاز به کشیدن دندان برای ارتودنسی بر پایه بررسی دقیق و چند مرحلهای انجام میشود. استفاده از عکس دیجیتالی پانورامیک، CBCT یا مدلسازی سهبعدی فک، یکی از اصول اولیه است.
این تصاویر، اندازه فک، تراکم استخوان، موقعیت دندانها و پروفایل چهره را دقیق نشان میدهند. سپس ارتودنتیست باید بسنجد آیا حرکت دندانهای دیگر بدون جمع نشدن بافت نرم (لب و لثه) ممکن است یا نه؛ اگر حرکت زیاد، باعث تغییر ناخواسته در پروفایل یا کاهش حمایت لب شود، احتمالاً کشیدن لازم است.
در نهایت، برای بیمار توضیح داده میشود چرا کشیدن توصیه شده و انتظار چه تغییری در درمان دارد.
کدام دندانها بیشتر کشیده میشوند؟
اغلب دندانهایی که برای کشیدن دندان برای ارتودنسی انتخاب میشوند، پرمولرهای فک هستند (بهویژه شماره ۴ و ۵)، چون جایگزین پذیر بوده و کمترین تاثیر را روی ظاهر لبخند دارند.
در مواقع لازم، دندان عقل، خصوصاً اگر نهفته یا زاویهدار باشد، قبل یا بعد از شروع براکتها کشیده میشود تا از شلوغ شدن قوس و فشار اضافه جلوگیری شود.
گاهی کشیدن تا چهار دندان (دو بالا و دو پایین) هم انجام میشود تا تقارن حفظ شود و حرکت سایر دندانها متعادل باشد .
مزایا و فواید کشیدن دندان برای ارتودنسی چیست؟
اصلیترین مزیت کشیدن دندان برای ارتودنسی، فراهم کردن فضای کافی برای حرکت دندانها و دستیابی به لبخندی صاف و متوازن است.
این فضای جدید، تراز دندانهای بالا و پایین را بهبود داده، مانع اوربایت و کراسبایت میشود و علاوه بر ظاهر زیباتر، سلامت دهان را نیز ارتقا میبخشد. دندانهای صاف تمیزتر هستند و احتمال پوسیدگی یا بیماری لثه کاهش مییابد .
همچنین برای بریسهای شفاف یا گزینههای جایگزین ارتودنسی، داشتن فضای کافی ضروریست که کشیدن دندان آن را فراهم میکند.
معایب و ریسکهای احتمالی (از فک تا تنفس)
هر عمل جراحی، حتی کوچک مانند کشیدن دندان، ریسکهایی دارد. کشیدن دندان برای ارتودنسی ممکن است باعث عوارضی مانند تحلیل استخوان فک، کاهش حمایت لبها و تغییر در ساختار بافت نرم شود. مطالعات نشان دادهاند که کشیدن پرمولر(آسیای کوچک) میتواند راه هوایی را باریک کند.
این مسئله ممکن است منجر به خروپف، تنفس دهانی یا حتی آپنه خواب شود. در برخی بیماران، تحلیل استخوان آلوئولار نیز رخ میدهد که روی پایداری طولانیمدت دندانها اثر دارد.
عوارض بلندمدت: واقعاً چقدر شایعاند؟
برخی از این عوارض، مثل تحلیل مختصر استخوان یا التهاب لثه، معمولاً قابل بازیابی هستند. با این حال، تحلیل عمیقتر استخوان یا تغییرات شدید در پروفایل ممکن است برگشت ناپذیر باشد.
شمار قابلتوجهی از بیماران گزارش دادهاند که پس از کشیدن پرمولر (آسیای کوچک)، دچار کاهش عمق راه هوایی شدهاند و حتی به TMD یا آپنه دچار شدهاند.
اما با انتخاب صحیح پزشک، ارزیابیهای پیش از درمان و روشهای محافظهکارانه، درصد ریسک بهطور محسوسی کاهش مییابد.
گزینههای جایگزین؛ از گسترش قوس تا سروینورمونها
امروزه روشهای جایگزینی برای کاهش نیاز به کشیدن دندان برای ارتودنسی وجود دارد که در ادامه نگاهی به آنها می اندازیم:
• دستگاههایی مثل گسترش دهان (مینیاسکرو، لقمه کام) یا MSE، که میتوانند بدون نیاز به حذف دندان فضای اضافی ایجاد کنند.
• فضاسازی بیندندانی (IPR یا air rotor stripping) راهی مناسب برای اصلاح شلوغی جزئی تا متوسط است.
همچنین در ارتودنسی شفاف نیز، به دلیل طراحی دقیق و ظاهری زیبا، امکان مرتب سازی بدون کشیدن دندان برای ارتودنسی افزایش یافته است، اگرچه مستلزم رعایت دقیق راهنماهای درمانی و تجربه کافی ارتودنتیست است.
زمان مناسب برای کشیدن؛ قبل یا بعد از شروع بریس؟
متخصص ارتودنسی معمولاً اولین دندانهای لازم را قبل یا چند هفته پس از قرارگیری براکتها میکشد، تا از ایجاد فشار بیش از حد بر دیگر دندانها جلوگیری شود.
بیماران زیادی مطرح کردهاند که حذف دندان در میانه درمان باعث عود موقعیت سایر دندانها میشود، بنابراین معمولاً کشیدن بهموقع انجام میگیرد تا حرکت دندانها کنترلشده باشد .
کشیدن دندان در برای ارتودنسی در کودکان، چه تفاوتی دارد؟
در فرایند ارتودنسی کودکان و نوجوانان که استخوان فک در حال رشد است، امکان تنظیم بدون کشیدن دندان برای ارتودنسی، بیشتر وجود دارد. در روشهایی چون “serial extraction”، براساس پروتکل، دندانهای شیری و پرمولر به مرور خارج میشوند تا فضای مناسب ایجاد شود و نیاز به کشیدن در آینده کمتر شود.
همچنین استخوان نرمتر است و تحلیل بافت پس از کشیدن سریعتر جبران میشود. بنابراین، توصیه میشود پیش از سنین حساس رشد فک، برای بررسی مشکلات مراجعه شود.
جمعبندی نهایی
تصمیم به کشیدن دندان برای ارتودنسی نباید احساسی باشد. با ترکیب بررسیهای سهبعدی، ارزیابی تنفس و سلامت فک، شناخت گزینههای جایگزین و تحلیل دقیق فواید و ریسکها، میتوان بهترین مسیر درمانی را انتخاب کرد.
به نقل از مجله خارجی و تخصصی The Open Dentistry Journal: روش IPR میتواند به عنوان جایگزینی برای روشهای کشیدن یا گسترش دندانها در طول درمان ارتودنسی استفاده شود.
